O sistema tumista e corrupto da Restauración
Bor bónica comezou a entrar en crise a fináis do XIX, debido
á irrupción progresiva d varios problemas ou momentos críticos.
O primeiro deles foi o gol pe q supuxo para a moral2 es pañoís o chamado Desastre d 1898, a perda das colonias d Cuba, Porto Rico e Filipinas. Este foi o punto final ao histórico Imperio español d uitramar) pero sobre todo foi un “shock” moral e o inicio dunha profunda crise social e política, caendo todo o país nun sentimento d frustración e d pes imismo, algo q se apreza moi ben na obra 2 escritores da chamada Xeración do 98.Á crise do 98, sumouse o fracionamento ou división interna 2 parti2 dinásticos, Conservador e Liberal, provocado sobre todo pola morte 2 seus líderes: Cá novas e Sagasta. Ningún 2 seus sucesores logra ron liderar claramente os seus parti2, nin reformar o sistema, pero seguirán turnán2e no poder ata 1917. Ademáis, había unha crecente contestación política ao sistema, especialmente x parte 2 obreiros; as clases medias urbanas; os nacionalistas periféricos, especialmente cataláns; e os carlistas.

O malestar 2 militares polas críticas ao exército tras o desastre do 98 provocou o asalto a varios periódicos catalanistas (Cu-Cut) críticos co exército na Barcelona d 1905. Na polémica subseguinte os militares conseguiron o perdón 2 asaltantes e a aprobación da Leí d xurisdiccións (1906) q establecía q os delitos q se considerase q atenta ban contra a patria e o exército serían xulga2 polos tribunais militares. Desta maneira, ante a debilidade 2 gobernos, o poder militar comezou a impoñerse ao poder civil e afiorou unha nova mentalidade militar moi corporativista e q consideraba ao exercitoo defensor da unidade nacional.En 1909, produciuse a primeira crise grave q sufriu o sistema da Restauración tras a Guerra d Cuba.

Esta crise estivo moi vinculada á denominada guerra d Marrocos. Na Conferencia d Al xeciras d 1906 a Es paña fóralle atribuído o control do norte d Marrocos. Os acor2, busca2 para compensar a perda d Cuba, Porto Rico e Filipinas no des astre d 1898, permitían aproveitar a zona para o ferrocarril e a explotación mineira. Para facer efectivo o dominio es pañol enviáronse tropas des d Ceuta e Melilla. No ano 1909, a derrota do Barranco do Lobo e o ataque directo ao prestixio nacional e aos intereses económicos q istos upuxo, levou ao gobernó presidido x Maura á mobilización 2 reservistas.
Esta movilización provocou un forte malestar social q fixo desta guerra un conflito impopular e des embocou na denominada Semana Tráxica d Barcelona. O embarque 2 reservistas destina2 a combater na guerra d Marrocos no porto d Barcelona provocou unha explosión do des contento populare o amotinamento da poboación. Entre os amotina2 había anarquistas, republicanos e catalanistas q tomaron as rúas da cidade durante unha semana. Apareceu o anticlericalismo pois producironse a taques contra a Igrexa queimando conventos e destrozando os seus bens, xa q consideraban q a Igrexa beneficiaba aos intereses das clases dominantes. O gobernó d Maura respondeu cunha forte represión (fusilamento d Ferrer i Guardia) o q provocou importantes protestas e a caída do gobernó, forzada x Alfonso XIII e apoiada polos liberáis. 

Comenzou así a ruptura da quenda d parti2.En 1914, durante o gobernó do conservador Dato, comezaba a IGM. Nesta guerra Es paña non participou directamente pero si indirectamente subministrando todo tipo d produtos para os países q participaron. Es to provocou unha subida d prezos no país, mais os sol2 non aumentaron coa mesma rapidez q os prezos, o q des encadeou un gran malestar social.A crise militar comeza no outono d 1916, en Barcelona, cando oficiáis d medio e baixo grao decidiron crear Xuntas d Defensa militares, para asociarse e reclamar a suba 2 seus salarios ou q os ascensos se deran x antigüidade. Ao principio o gobernó intentou ilegalizalas, pero unha vez máis o poder civil cedeu ante o militar, logrando estés q se atenderán as súas peticións (salarios e ascensos), q se controlaran as críticas na prensa ou incluso poder nomear aos ministros d Guerra.

Pero o exército seguiu arrastrando outros vellos problemas como o mal equipamento, e xurdiron dous ban2 no exército: os peninsulares (q pedían os ascensos x antigüidade) e os africanistas (q pedían os ascensos x méritos d guerra), entre os q esta ba xa Franco.

A crise política xurdiu precisamente da débil actuación do Gobernó na crise militar. Foi neste clima no q Francesc Cambó, líder do partido catalanista Lliga Regionalista, a proveitou pa ra presionar ta mén ao Gobernó, pedindo a autonomía para Cataluña. Ante o non do Gobernó, Cambó convocou a unha reuníón aos parlamentarios cataláns en Barcelona, esixindo ao Gobernó a inmediata reuníón das Cortes para debater a autonomía; como o Gobernó fixo caso omiso, convocou unha Asemblea d Parlamentarios extraordinaria, en Barcelona, o 19 d xullo, á q estaban chama2 a reunirse to2 os parlamentarios do país; pero debido á reacción do Gobernó, q a acusou d ilegal e separatista, e aos propios desacor2 entre eles (temorosos algúns dunha rev.Social) acabou en nada, cos catalanistas da Lliga Regionalista optando x buscar un a cordo co Gobernó.

A crise social comezou debido á suba 2 prezos nos alimentos pola IGM, o q aumentou o malestar, derivando en múltiples protestas e folgas: en dec.1916, os sindicatos UGT e CNT convocaron unha folga xeral d 24h; e en ago.1917, foron UGTe o PSOE os q convocaron unha folga xeral revolucionaria con dous obxectivos: derrocar o Gobernó e convocar elección a Cortes Constituíntes para tratar nesas novas
Cortes os problemas fundamentáis e crear unha nova Constitución. Esta folga do 13 d Agosto 1917 mobilizou moito aos obreiros das zonas industriáis, pero o Gobernó, axudado polo exército e os empresarios, respondeu cunha represión feroz: con cadea perpetua para os convocantes da folga (líderes do PSOE e UGT), imposición da leí marcial en todo o país (o exército tomouo control das rúas)
e disolvendo violentamente as manifestacións (con armas, mortes, detencións masivas).

Paralelamente, os gobernos cada vez duraban menos e eran máis difíciles de formar, debido á tensión entre os líderes e á división interna de ambos partidos dinásticos. Ante es ta grave situación, o reí propón formar Gobernos de Concentración, compostos non por un partido (como era costume no turnismo) senón por varios: con representantes dos partidos Liberal, Conservador e os catalanistas da Lliga Regionalista. Tampouco funcionaron… Pero o sistema turnista de Cánovas comezaba asía desaparecer.Buscando unha vitoria definitiva en Marrocos, e animado irresponsablemente polo reí Alfonso XIII, o xeneral Silvestre arriscou en exceso, penetrando nas montañas do Rif sen asegurara retagarda. As tribus rifeñas de Abd-el-Krim sorprendéronos en Annual, asasinando a uns 10.000 soldados; o resto retrocederon en estampida cara Melilla, cos rifeños perseguíndoos brutalmente. Aos poucos días, chegaronincluso a proclamara República independente do Rif. Este Des astre de Annual, como o chamou a prensa, causou terror na opinión pública e aumentou aínda máis a impopularidade do exército e da guerra de Marrocos.
Ademáis, ante a gravidade do sucedido e para depurar responsabilidades, encargouse unha investigación ao xeneral Picasso, o Expediente Picasso, dous mil folios nos que se denunciaban múltiples erros militares e corrupción no exército, e que estendeu rápidamente a idea da culpabilidade do reí. Cando se ia ler o informe no Parlamente, con votación posterior para sinalar aos responsables, o capitán xeneral de Cataluña, Miguel Primo de Rivera, para evitar o trance ao reí, deu un Golpe de Estado, disolveu o parlamento e proclamou o inicio dunha ditadura militar, co a poio do exército e da burguésía catalana, e co visto bo do reí Alfonso XIII.
Pasouse así do sistema turnista e corruptoda Restauración a unha ditadura militar.